– Tak, ale to już było później. Trzymając się chronologii, bodajże w 1982 roku ojciec przytargał szpulowy magnetofon Unitra ZK140-T. Również na licencji Grundiga. Oczywiście ciężko było zdobyć taśmy szpulowe, ale raz do osiedlowego sklepu z proszkami do prania i artykułami wszelkiej maści AGD, rzucili ruskie taśmy – wyjątkowo tanie. Byłem w siódmym niebie, nakupiłem ich całą masę. Na jednej takiej szpuli mieściła się bodajże godzina muzyki. Ale to  właśnie wtedy zaczęły się pierwsze eksperymenty z rozszerzaniem czasoprzestrzeni.

– No tak! Eksperymenty! W ogóle!

– Okazało się, że dźwięk można było nagrać na obu stronach taśmy, a dodatkowo taki magnetofon miał aż dwie oddzielne ścieżki. Czyli z jednej godzinnej taśmy udało się wykrzesać aż cztery godziny muzyki, dlatego nagrywałem jak leci. Wszystkie listy przebojów, całe audycje Beksińskiego – Romantyków Muzyki Rockowej, audycje Niedźwiedzkiego, Manna, Chojnackiego i innych czarodziejów oraz oczywiście Nie Tylko dla Orłów.

– I co się z tym stało?

– Zeszyt z zapisywanymi notowaniami Listy Przebojów Trójki mam do dziś. Taśmy i szpulowca oddałem Janejowi. W końcu Beer Boys nagrywaliśmy i montowaliśmy na tym właśnie pudle.

– No tak, rozumiem. Prawdziwe taśmy prawdy. A co do radia – tak! Właśnie my jesteśmy przykładami stworzeń radiowych. Radio było dla nas wszystkim! Audycje autorskie, nieprzerywane nachalnymi reklamami, tylko głos prowadzącego i muza. Żadnych playlist, ułożonych pod dyktando wytwórni muzycznych, żadnych ograniczeń, że piosenka na antenie może trwać maksymalnie trzy minuty…

– Radio w czasach komuny było dla nas prawdziwą OAZĄ WOLNOŚCI. A teraz? 

– Teraz – czasy niby wolnościowe – a wszyscy zniewoleni przez wielki biznes, powiązania. Nadawcy radiowi zapętleni w różne zależności: od kasy reklamodawców i wytwórni. Czy klasyczna stacja radiowa może pozwolić sobie na odtworzenie całej płyty? Bez przerwy? 

– Rock progresywny obecnie nie miałby racji bytu. Jeden utwór trwał kilkanaście minut. Teraz w radiu? NIEREALNE. 

– Co z tego, że wtedy była cenzura? W szarym i smutnym budynku na Mysiej 2. Piosenki zagraniczne i tak przez nią przechodziły, no może z małymi wyjątkami – jak Rasputin Boney M, gdy zakaz przyszedł z Moskwy. A w przypadku polskich piosenek – były różne sposoby na wydymanie cenzora. A obecnie? Teraz to dopiero jest cenzura – układów i układzików.

– Taaaa…. To WY zostaliście wydymani! Yhmmm. Tak, do WAS mówimy!

– Nie da rady walczyć z wiatrakami. Za dużo ich. Można się co najwyżej pod nimi odlać… To wszystko.

– Zatrzymaj się na chwileczkę! 

– Jeśli ktoś zapyta, czym w tamtych czasach, zajmowały się nastolatki, to właśnie tym: na naszych oczach tworzyła się polska rockowa scena muzyczna. Pierwszy koncert Oddziału Zamkniętego odbył się pod naszym sklepem spożywczym, na Nałęczowskiej na Stegnach i to było coś! A za granicą dopiero powstawały kawałki uznane teraz za evergreeny, które chłonęliśmy jak wysuszone i spragnione wody gąbki. Jak chłonie się dziki wiatr na Westernie. Wild wind.

– Pamiętasz kiedy udało mi się kupić wspaniały, płaski magnetofon Unitra Finezja, z dwoma wycieraczkami VU-meters? Robiony na wzór Technicsa lub Akai.
– Pielgrzymki wpadały do Ciebie, by oglądać to cudo, jak jakiś święty obrazek. 
– He he, dopóki po 11 miesiącach się nie zepsuł. I to tak skutecznie, że dwie naprawy w serwisie nie pomogły. Należał mi się zwrot pełnej wpłaty i możliwość kupna czegoś nowego z pominięciem kolejki. System – jaki był, taki był – ale miał też swoje zasady. I wtedy, pojawiła się na rynku, duża wieża Unitra ZM-9000 z oddzielnym magnetofonem, wzmacniaczem i tunerem radiowym. Udało się ją zdobyć w wersji eksportowej, z jugosłowiańskimi napisami. To był szczyt muzycznych marzeń. A Twoja mama załatwiła po znajomościach kolumny Unitra Tonsil Alton 70 i już można było rządzić światem.
– Warto mieć swój świat, w którym można rządzić. 

– No a potem przyszło czyste zbieractwo, polowanie na płyty, jazdy po mieście – od Tonpressu, przez Polskie Nagrania, Helicon, w soboty Perski, w niedziele bazar na stadionie Skry. Ostatnio gadałem z takim kolesiem, u którego kupowałem Ci kasety. Ma ich tysiące i teraz sprzedaje. Zapytałem go po jakiego grzyba dublował tytuły? Ze względu na inne wydawnictwo, czyli tak jak my – gdzie mamy np. kilkanaście różnych egzemplarzy Vienny Ultravoxu? Czy jakiś inny powód? 
– Ciekawe co odpowiedział?
– Że jako nawiedzony zbieracz łykał co było do kupienia i do pudła. Z zachłanności i chęci posiadania. Wielu nawet nie słuchał. A teraz leczy się z tego nieco, ale i tak łapie się ciągle na tym, czy może by coś jeszcze dokupić. Że to choroba, uzależnienie, można je trochę kontrolować, wyleczyć się nie da.
– Ech, jak ja to rozumiem.
– Ja w połowie lat 70 mieszkałem na Pradze i chodziłem z tatą na spacery do parku Skaryszewskiego. Często dochodziliśmy do Ronda Waszyngtona, do knajpy na rogu. Jak przyjechałem do Polski w 1996 roku – jeszcze tam była. Tam – ja jadłem lody, a stary walił kilka luf. I z tej knajpy pamiętam Do zakochania jeden krok i Kawiarenki. W tamtym czasie muzyka stanowiła raczej odległe tło. Liczyły się kapsle, resoraki i oczywiście osiedlowe granie w gałę. Bardzo ważną rolę spełniał rower. Grochów, okolice Dworca Wschodniego – mam obcykane. Potem w 1978-80 mieszkałem w Ankarze, w Ambasadzie PRL. Również tam najważniejsza była piłeczka. Na żwirowym, małym, prowizorycznym boisku coś mi przeskoczyło w głowie. Zacząłem kiwać wszystkich Turkòw, Francuzów, Algierczyków, Grekòw i jednego Żyda. Strzelałem whuj bramek. Słowem:  zostałem gwiazdorem szkolnym. Nie wiem jak, nie wiem skąd. Po prostu coś mi przeskoczyło w głowie i zacząłem naprawde grać. W meczach Turcja-Reszta świata napierdalałem aż miło.
– A muza?
– Wtedy na topie był Boney M i Dschinghis Khan. Po powrocie pojawił się  Grundig i Sun of Jamaica, ale to dalej tylko tło. Z Grundigiem związana jest ciekawostka. W czasie kiedy nagrałem z TV Presleya, robole ze spółdzielni zakładali nowe rury w mieszkaniach i pamiętam, jak nie mogli wyjść z podziwu, że piosenkę można nagrać i odtwarzać na życzenie. PeeReL kurwa! Przełom czyli rewolucja nastąpiła po usłyszeniu gdzieś na wakacjach ’81 Hold on tight. To był prawdziwy game changer. Od tego nagrania muzyka zaczęła znaczyć coś znacznie więcej. Później był Twilight, Ticket to the Moon i Here is the News. Tak dowiedziałem się o istnieniu ELO i płycie Time. Problem był taki, że ciągle bardziej zajmowała mnie gra w piłkę i podwórko, a nie słuchanie radia i wyszukiwanie audycji.
– Wiadomo! Podwórko było najważniejsze!
– Nagrywanie dalej było dziełem przypadku. Nie udało się trafić na żadną piosenkę z Time. Wtedy nawet nie wiedziałem o istnieniu stereo.
– Stereo to mieliśmy w domu, ojciec krzyczał z jednej strony, mama z drugiej, że znowu dwóje i uwagi w dzienniczku.
– Jak u większości kumpli wiosna ‘82 to LP3. Dla wszystkich przeskok do innej galaktyki. Zaczęło się regularne nagrywanie. Świadome, zaplanowane. Z istnienia stereo dalej nie zdawałem sobie sprawy.
– Wtedy, na przerwach w szkole gadaliśmy głównie o notowaniach na liście, kto się piął do góry, a kto spadał. Chociaż bliżej wakacji oszaleliśmy na punkcie Mundialu w Hiszpanii. To było istne szaleństwo, ojciec walił taboretem w podłogę, ludzie wrzeszczeli z okien. 
– Oczywiście! Wszystkie kapsle zmieniły koszulki na kadrę Piechniczka. Ale na jesieni ‘82, w ósmej klasie usłyszałem w Trójce Hymn. Jak obuchem w łeb. Świat się wywrócił do góry nogami. W imieniny w 1983 odwiedził nas jakiś młody gość, nie więcej niż 25 lat. Jakiś kuzyn. I przyniósł mi w prezencie kasetę BASF typ LH. Żółtą, z czerwonym paskiem. To było cudo z innego, lepszego świata. Jak alien technology. Rozpakowałem z pachnącej folii dopiero po kilku dniach. A kilka miesięcy potem, mój darczyńca popełnił samobójstwo. Dziwnym zbiegiem okoliczności, w tym samym czasie, ukazała się płyta Secret Messages ELO. Nie pamiętam jak, ale chyba przez jakąś zamianę wszedłem w posiadanie vinyla. Już wtedy kumplowałem się z Inżynierem. Pomaszerowałem do niego, żeby mi przegrał płytę na kasetę na swoim sprzęcie. I tam u niego nastąpiła TRANSFORMACJA. Wyszedłem od niego skołowany jak po ¾, ale wiedzialem do czego będę w życiu dążył, chociaż jeszcze wtedy nie miał Akaja. Oczywiście – Secret Messages – nagrałem na żółtego BASFa.
– Tego, którego mi pokazywałeś?
– Takiego samego, po latach sobie takiego odkupiłem. Zresztą jak wiesz, to nie tylko jego.
– Hmm, cała szafa… Niebezpiecznym świrem jesteś. ŚMY.

– Po przesłuchaniu kasety wyszło, że nagrywanie na Grundigu i na kasetach po 40 centów kompletnie mija się z sensem. Zyskałem nowy cel w życiu, nową energię. Tylko jak do tego dojść? Marzenie spełniło się dokładnie po dwóch latach. Dwa lata snów i modlitw w kościele o sprzęt stereo… Który – teraz uważaj – odkupiliśmy od jakiś znajomych… Demona. Ci z zatoki świń mieli inne możliwości.
– No tak, każdemu po równo, każdemu według potrzeb. PRAWIE.
– Mama zapłaciła za wzmacniacz i deck – taki srebrny, Unitry. Coś, co było dla normalnego człowieka nieosiągalne. Rozsiadła się w fotelu i mówi “No to zagraj coś synuś….”
– Mama, ale do tego to jeszcze kolumny są potrzebne…. „Chcesz mi powiedzieć, że tyle pieniędzy, tyle starań i to nie gra?!” – Wtedy wybuchła ze złości…
– Twoja siostra mi opowiadała, że musiała siedzieć z literkami z kalkomanii i opisywać kasety. A gdy wracałeś z meczów Legii, od razu było wiadomo, czy wygrali czy nie. Jeśli przegrali – trzaskałeś drzwiami i nawet się nie przywitałeś. I wtedy od razu leciał głośno The Cure albo Sisters of Mercy. A jak wychodziłeś na mecz, to kazałeś siostrze nagrywać kawałki z Listy Trójki – ale tylko to, co szło w górę, bo puszczali w całości. Ona nie umiała ocenić co to znaczy, jak Niedźwiedź mówił z “piętnastego na osiemnaste” i nagrywała na chybił trafił… I awantura gotowa.

Lata 90-te zepsuły całą magię. Wiadomo: nowe dziesięciolecie, nowe możliwości. No i całkiem nowa rzeczywistość – szczególnie w Polsce. Pojawiła się TRANSFORMACJA pełną gębą – ustrojowa, gospodarcza, a prywatnie – wejście w tzw. dorosłe życie – na własny rachunek (brrrrrr). Czyli transformacja sposobu myślenia. O ile samo hasło było nam znane – z japońskiej kreskówki “Załoga Dżi” (pisało się chyba G, albo jakoś tak) – i wiązało się z pozytywną zmianą bohaterów w superbohaterów, o tyle w skali krajowej, a nawet globalnej, transformacja niosła wielką niewiadomą. Chociaż w społeczeństwie nastroje były raczej pozytywne, gdyż faktycznie: MARZENIA zmieniały się w NADZIEJE. 

Transformacji uległa również muzyka. Rock był w odwrocie, na listach przebojów zastąpił go POP, którego wszystkoznacząca, krótka, trzyznakowa, a tylko dwuliterowa nazwa nie wzbudziła naszej sympatii. Do samego rocka wepchnął się grunge. Umarł new romantic. Zginęło czyste, klasyczne disco, chociaż w  Polsce dokonano przedziwnej transformacji dodając do tej nazwy drugi człon, którego z oczywistych – higienicznych względów – tutaj nie wymienimy.

Transformacji podlegała również kwestia sprzętowa. Pewexy otworzyły swe wrota, by za chwilę przetransformować się w bankruta. Również poszczególne zacne marki sprzętowe, poszły z duchem czasu: Pioneer, JVC, Sony, Akai, Hitachi i inne – zmieniły się tak, jak muzyka: z charakternego ROCKa w nijakiego POPa. Wszystko stało się pop. Popularne i plastikowe. 

Jakiś pozytyw? Taki, że można było sobie kupić wieżę z logo Technicsa, która – jak się okazywało – oprócz loga, nie miała już w środku Technicsa, tylko gówno. Nie przetrwała nawet swojej dekady, podczas gdy jej protoplaści z lat 70-tych i 80-tych – wykonani z porządnych komponentów – grają do dziś. I to jak grają! 

Drugim pozytywem, jaki nasuwa się do głowy (a raczej na nią) był walkman. W poprzedniej dekadzie dostępny dla wybrańców – teraz już powszechny. Walkman pozwalał na zabranie muzyki na drogę i to rzeczywiście stanowiło pewną transformację. 

Walkman umożliwił na przykład kilkunastogodzinną podróż pociągami  osobowymi – z przesiadkami – do Rzepina, a potem autostopem do granicy w Świecku, ku lepszemu światu, w rytm wesołej muzyki, nagranej na jedynej zabranej wtedy kasecie magnetofonowej, która w wyniku intensywnego używania, została wyeksploatowana praktycznie aż do czystej taśmy. Na okładce tej kasety widniała nazwa formacji:  Formacya Nieżywych Schabvf, tytuł: Wiązanka Melodii Młodzieżowych. Jako że udało się tę płytę przesłuchać wielokrotnie, stojąc w korytarzu pociągu, bez szansy na miejscówkę – można było nauczyć się na pamięć tekstów i poczuć jej absurdalną atmosferę – zwłaszcza, gdy stało się bliżej kibla w PKP. 

– Dlatego, ta wesoła płyta, stała się takim moim prywatnym symbolem transformacji. Zielonym jak kolor okładki i jednocześnie, jak kolor nadziei w drodze na zachód. Lecz potem… potem, w tej transformacji, różni Superbohaterowie zostali odarci z cudownych uniformów. Nawet wspomniany zespół dokonał zmiany, uciekając z nowofalowego, fantazyjnie-pastiszowego klimatu do plastikowej szmiry. Ale to zrozumiałe. Z pierwszego nie dało się raczej wyżyć. A na drugim – można było wtedy sporo ujechać. 

Trzeba posłuchać tej płyty w oryginalnej wersji. Nie w żadnych tam – nowszych, “lepszych” (w cudzysłowie) aranżacjach, które dostępne są na popularnych portalach. Bo transformacja uznała, że wszystko co nowe ma być lepsze i słuszniejsze, a stare to do śmietnika. 

– Podobny los – intensywnego zgrania do cna – spotkał kasetę Tata Kazika 1, którą przypadkowo kupiłem w kiosku na Dworcu Centralnym, również w drodze na zachód – na kilkudniowy wyjazd do Berlina: kiedyś miasta marzeń, potem miasta będącego symbolem nadziei i transformacji. Te wszystkie podróże do Berlinów – wschodniego i zachodniego, uczestnictwo przy obalaniu muru, potem wyjazdy do wspólnego Berlina (chociaż nadal podzielonego) i na końcu – do tego obecnego, odartego z superbohaterskich barw – to temat na oddzielną opowieść. W każdym razie: Tata Kazika –  słuchany na okrągło przez kilka dni – w pustym, zimnym mieszkaniu, w starej, ceglanej kamienicy przy Potsdamer Platz – dawał ciepło i swojskie wsparcie. 

– Więcej pozytywów z lat 90-tych chyba nie pamiętam. Za wszystkie serdecznie… i tak dalej….
– Jasne! “Nasze czasy” to w zasadzie 70-80. Ale kogo to jeszcze obchodzi?